دنیا، مدرسه انسان
در نهج البلاغه، بخش کلمات قصار، آمده است که شخصى آمد خدمت امیر المؤمنین على (ع) و زبان به ذمّ دنیا گشود که دنیا چنین است و دنیا چنان، دنیا انسان را فریب مىدهد، دنیا انسان را فاسد مىکند، دنیا دغل باز و جنایتکار است، و از این قبیل سخنان.
این مرد شنیده بود که بزرگان، دنیا را مذمّت مىکنند، خیال کرده بود مقصود از مذمّت دنیا مذمّت واقعیّت این جهان است، مقصود این است که جهان فى حدّ ذاته بد است، نمىدانست که آنچه بد است دنیاپرستى است، آنچه بد است دید کوتاه و خواست محدود است که با انسان و سعادت انسان ناسازگار است.
على (ع) به او فرمود: تو فریب دنیا مىخورى، دنیا تو را فریب نمىدهد، تو بر دنیا جنایت وارد آوردهاى، دنیا بر تو جنایت نکرده است ... تا آنجا که فرمود:
دنیا با کسى که با صداقت رفتار کند صدیق است و براى کسى که آن را درک کند مایه عافیت است؛ دنیا معبد دوستان خدا، مصلّاى فرشتگان خدا، فرودگاه وحى خدا، تجارتخانه اولیاء خداست ...
قرآن کریم مىفرماید:
الّذى خلق الموت و الحیوة لیبلوکم ایّکم احسن عملا «1».
«خدا مرگ و زندگى را آفریده تا بیازماید که کدامیک از شما درست کارترید.»
یعنى دنیا که تلفیق و ترکیبى از موت و حیات است آزمایشگاه نیکوکارى بشر است.
باید توجه داشت که «آزمایش» خدا براى نمایان ساختن استعدادها و قابلیّتها است. نمایان ساختن یک استعداد همان رشد دادن و تکامل دادن آن است. این آزمایش براى پرده برداشتن از رازهاى موجود نیست؛ بلکه براى فعلیّت دادن به استعدادهاى نهفته چون راز است. در اینجا پرده برداشتن، به ایجاد کردن است.
آزمایش الهى، صفات انسانى را از نهانگاه قوّه و استعداد به صفحه فعلیّت و کمال بیرون مىآورد. آزمایش خدا تعیین وزن نیست، افزایش دادن وزن است.
با این توضیح روشن مىگردد که آیه یاد شده مبیّن همین حقیقت است که دنیا، پرورشگاه استعدادها و دار التربیه انسانهاست.
برگرفته از کتاب
مجموعه آثار استاد شهیدمطهرى، ج1
1. سوره مبارکه ملک آیه 2
کانال کتاب‌خون! را در پیام‌رسان ایرانی سروش دنبال کنید
